Column Jeroen van Gool: Vangnet
Ik heb lang nagedacht over het thema van deze column. Ik had mij voorgenomen een positief verhaal te vertellen, indachtig de ijzige stilte van mijn laatste column. Tijd voor een vrolijke noot.
Aanleiding genoeg voor een positief verhaal, want afgelopen week sloten wij weer een Basisopleiding af en daar passeerden de mooiste verhalende de revue waar wethouders mee bezig zijn. Van het realiseren van een windmolenpark, tot een buurthuis, van een betere manier om mensen van maatschappelijke ondersteuning te voorzien tot een nieuwe woonwijk, van het herinrichten van een winkelcentrum tot een nieuw programma om jeugdigen aan het bewegen te krijgen of gewoon het verder helpen van een inwoner die vast lijkt te zitten in de molen van het leven. Prachtige initiatieven die het delen meer dan waard zijn. Ze laten zien dat Nederland nog steeds een wethoudersland is. Wethouders die het verschil maken. Wethouders even gemeenten als eerste overheid een menselijk gezicht, uiteraard met steun van een ambtelijke organisatie en heldere kaders van de raad.
Maar dit positieve verhaal moet toch plaats maken voor iets anders dat mij aan het hart gaat. Maar mijn inspiratie voor deze column werd overschaduwd door de berichten die ik las over het aftreden van wethouder Shula Rijxman van gemeente Amsterdam. In de reacties op de berichten schoten superlatieven tekort. Vooral het commentaar over de aanspraak die mogelijk gedaan kon worden op de Appa-uitkering. De ontslaguitkering die door het grote publiek vaak onterecht als wachtgeld wordt aangehaald. De Dagelijkse Standaard spande de kroon door in het bericht te schrijven: "Totaal gestoord natuurlijk want twee ton aan wachtgeld opstrijken is gewoonweg ordinair graaien."
Waar niemand bij stil lijkt te staan is dat deze ontslaguitkering een zeer belangrijk doel dient. Het is geen zak met geld, waar je met je handje opgehouden, al wachtend op de bank, lekker in kunt graaien. Nee, het is uitgesteld loon, dat maakt dat bestuurders in een buitengewoon grillig ambt, in een buitengewoon grillige tijd, zich zelf verzekerd zien van een vangnet. Een vangnet dat je in staat stelt moeilijke beslissingen te nemen tijdens het ambt. en die moeilijke beslissingen nemen toe. Beslissingen waarbij vrijwel zeker altijd iemand zich benadeeld voelt. En ja, soms worden er ook fouten gemaakt in het openbaar bestuur. Ook veroorzaakt door wethouders. En ook dan is dat vangnet er dat maakt dat de bestuurder in kwestie niet langer dan noodzakelijk blijft zitten en de verantwoordelijkheid kan nemen door zijn of haar portefeuille terug te geven.
En tegenover het ontvangen van de ontslaguitkering staan ook verplichtingen. Zo moet je actief gaan solliciteren en een reintegratie traject in om je te laten begeleiden naar nieuw werk (wederom benadruk ik dat je vrije keuze hebt in het bureau dat je gaat begeleiden. Op www.appaplein.nl lees je er alles over).
Zie niet lichtvoetig af van dat recht. En al zeker niet onder politieke of maatschappelijke druk. Met het in het leven roepen van de "vrijwillige stop" als gevolg van de wachtgeldaffaire met Klaas Dijkhof, heeft het ministerie BZK de plank misgeslagen. "Vrijwillig" afzien van dit recht is namelijk niet vaak werkelijk "vrijwillig". Daarom heeft de Wethoudersvereniging eerder gepleit in de regeling op te nemen, dat je pas van de uitkering af kunt zien als je gegarandeerd bent van een stabiel nieuw inkomen. Bijvoorbeeld op 70% van je wethouderssalaris. Pas dan, en alleen als je het zelf wilt, zou je af kunnen zien van de uitkering.
Kortom, een noodzakelijk vangnet als voorziening om het ambt aantrekkelijk te houden. In de wetenschap dat een ontslagbescherming ontbreekt, het afbreukrisico en de verantwoordelijkheid groot zijn en je niet kunt onderhandelen over je arbeidsvoorwaarden. Maak gebruik van je recht en laat je niet onder druk zetten er van af te zien! Wij zullen er op blijven inzetten het ambt ook rechtspositioneel aantrekkelijk te houden...