Interview: Jelle Zoetendal gemeente Heerenveen
Serie: Digitale participatie in coronatijd: hoe bevalt dat in de praktijk? In drie interviews vertellen wethouders van Heerenveen, Groningen en De Wolden over hun ervaringen. Deze keer: wethouder Jelle Zoetendal van Heerenveen.
Digitale participatie in Heerenveen: over een Mentimeterdemocratie en de Netflixgeneratie
Inwoners en ondernemers van het Friese dorp Jubbega in de gemeente Heerenveen konden de afgelopen maanden digitaal meedenken over de nieuwe centrumvisie voor het dorp.
Filmpjes, een live-uitzending via internet en online stemtools hielpen daarbij. Wethouder Jelle Zoetendal is enthousiast over deze aanpak. Toch is het volgens hem zaak om te waken voor een ‘Mentimeterdemocratie’.
Toen in 2019 het plaatselijk belang, de ondernemersvereniging en de gemeente besloten om samen te werken aan de opwaardering van het centrum van het tweelingdorp Jubbega-Hoorsterzwaag, was corona nog een onbekend verschijnsel. De plannen om samen met inwoners, ondernemers en gemeente het centrum op te knappen moesten toen het virus zijn intrede had gedaan worden aangepast aan de nieuwe werkelijkheid. Bijeenkomsten in zaaltjes waren niet langer mogelijk. Toch was digitale participatie geen nieuw verschijnsel in de Friese gemeente, vertelt wethouder Jelle Zoetendal. “In Heerenveen zijn we al langer bezig met duurzame vernieuwing. Tijdens een burgertop van de G1000Heerenveen kwamen in februari 2019 vierhonderd inwoners bijeen om met elkaar te spreken over ideeën voor het centrum. Ook bij de mogelijke komst van een azc konden inwoners via een digitaal platform inspreken. We waren dus al aan het experimenteren. Door corona werden we gedwongen nog intensiever gebruik te maken van digitale mogelijkheden. En dat gaat boven verwachting!”
Lokale gezichten
De aanpak van de digitale participatie bij de centrumvisie Jubbega bestond uit verschillende onderdelen. Zo zijn er filmpjes gemaakt waarin lokale ondernemers mensen opriepen om in november naar een online bijeenkomst te komen. Zoetendal: “Een lokaal filmbedrijf heeft de filmpjes gemaakt. Op de avond zelf waren meer dan 100 actieve deelnemers aanwezig. Meer dan er in een zaal waren gekomen.”
De bijeenkomst in november was een live-uitzending via internet, gepresenteerd door de wijkmanager. Tijdens de uitzending werden foto-impressies getoond van hoe delen van het centrum eruit zouden kunnen zien, bijvoorbeeld met veel groen en water. Via Mentimeter konden deelnemers hun reactie geven op de impressies en op andere vragen. Daarnaast konden ze via de chatfunctie inhoudelijke vragen stellen over het project. Mensen die technische problemen hadden of hulp nodig hadden bij het gebruik van de digitale tools, konden rechtstreeks bellen met een medewerker van de gemeente. Op 19 mei volgt een volgende bewonersbijeenkomst, waarbij inwoners prioriteiten kunnen aanbrengen bij de verschillende onderdelen van het centrumplan.
“De verschillende tools en onderdelen maakten de eerste bijeenkomst zeer levendig”, aldus de wethouder. Ook na afloop bleef de stream beschikbaar en werd hij goed bekeken. “Vanuit het dorp kwamen positieve reacties op de uitzending. Mensen praatten met elkaar na over wat ze op de fotobewerkingen hadden gezien.” Volgens Zoetendal kan het succes voor een groot deel verklaard worden door de inzet van lokale gezichten bij de oproep om mee te denken. “De manager van de supermarkt en de eigenaar van een kledingwinkel waren op de filmpjes te zien. Normaal zouden we als gemeente een advertentie in de krant hebben gezet. Deze persoonlijke aanpak werkte een stuk beter.” Daarnaast is een online bijeenkomst laagdrempeliger dan een fysieke bijeenkomst in een zaaltje, zegt hij. “Je kunt thuis op de bank met de iPad op schoot meekijken en meedoen. Mentimeter heeft daarbij als voordeel dat iedereen zich uit kan spreken. De drempel om het woord te nemen is daarmee een stuk verlaagd. Op deze manier hoor je niet alleen de mensen met de grootste mond.”
Mentimeterdemocratie
Een goede voorbereiding is cruciaal volgens Zoetendal. “Vooral over de vragen in Mentimeter moet je goed nadenken. Hóe je de vraag stelt, is van groot belang. En ook wélke vraag je stelt. Dat is bijna een vak op zich. Het gevaar is dat je vragen stelt waarbij je vertekende beelden krijgt, of waarvan je de uitslag verkeerd interpreteert. Het komt nauw. Je moet ermee oppassen dat de uitslagen geen eigen leven gaat leiden en dat je uitspraken gaat doen als ‘70% van de inwoners vindt zus of zo’. Ik heb dat weleens de ‘Metimeterdemocratie’ genoemd. Mijn advies is om de vragen vooraf aan een kleine groep voor te leggen, het liefst ook aan buitenstaanders. Je zit zelf vaak te diep in de materie om een objectieve blik te hebben.”
Technisch gezien begint een presentatie via internet volgens de wethouder bijna op een professionele tv-productie te lijken. “Dat is nogal een ander vak dan dat van ambtenaren. Zij zijn gewend om in zaaltjes presentaties te geven of tekeningen toe te lichten, maar bij een internetuitzending komen andere dingen kijken. Voor ons was dit de eerste keer, maar inmiddels zijn we in een ander dorp, Akkrum bezig met eenzelfde project: Centrumvisie Akkrum. Het voordeel is dat de presentator daar een professional is, die toevallig in het dorp woont. Dat maakt het direct toegankelijker; dorpsgenoten zeggen: ‘Dat is onze Sietse’. Hij gaf tips en trucs mee waardoor onze toekomstige uitzendingen die we zelf doen sneller en afwisselender kunnen. Zo kunnen we alleen maar beter worden.” Ook de filmpjes die voorafgaand aan de uitzending zijn opgenomen zouden een volgende keer nóg professioneler kunnen, volgens de wethouder. Want video blijft een belangrijke rol spelen bij participatietrajecten, ook ná corona, daarvan is de wethouder overtuigd. “Een voordeel van de huidige techniek is dat het een stuk voordeliger en sneller kan dan pak hem beet 15 jaar geleden. Vroeger had je speciale cameramensen en mensen voor geluid, licht en montage. Dat is tegenwoordig niet meer nodig.”
Netflixgeneratie
Volgens Zoetendal zullen uitzendingen in de toekomst nog meer toegespitst zijn op de huidige ‘Netflixgeneratie’. “Nu maken we nog uitzendingen op een bepaald tijdstip. Maar straks zul je toegaan naar een vorm waarbij je een uitzending bijvoorbeeld een week lang online zet, waarbij mensen virtueel kunnen reageren. Na de week kun je zien wat de oogst is. Deze manier is op dit moment nog te duur, maar daar gaan we wel naartoe met elkaar.”
Welke tips voor collega-bestuurders heeft Zoetendal? “Betrek lokale gezichten bij het participatietraject. Dat maakt het voor inwoners laagdrempeliger. Ik zie nog te vaak dat een wethouder of bestuurder een oproep doet via een filmpje. Dan zie je iemand van achter zijn of haar bureau zeggen dat zij het dorp gaan opknappen. Het werkt veel beter als je die boodschap door een ondernemer in zijn eigen straat laat zeggen. Zorg er daarnaast voor dat het leuk is om aan een traject deel te nemen, en dat mensen niet het gevoel hebben dat er iets over ze wordt uitgestort. Techniek moet volgend zijn, dus denk eerst goed na over het doel en kijk daarna welke instrumenten daarbij passen.”