Omgaan met bedreigingen
Een bijl in de voordeur, een steen door de ruit, een kogelbrief tussen de kerstwensen op de deurmat. Het is slechts een greep uit de verhalen die het afgelopen jaar zijn opgetekend in een lopend onderzoek naar de effecten van bedreigingen op de wethouder en zijn werk.
Dit artikel belicht de basisinformatie uit één deelonderzoek van het onderzoek. Het beschrijft vier typen van omgang met bedreigingen. Om de effecten van de bedreiging op de besluitvorming in kaart te brengen worden in het najaar bij verschillende gemeenten case studies uitgevoerd.
Bedreigingen nader bekeken
Vijfendertig wethouders hebben openhartig gesproken over gebeurtenissen in relatie tot het werk die zij of hun naasten als bedreigend hebben ervaren. Het betrof zowel strafbare als niet strafbare gebeurtenissen in de werk- en/of in de privésfeer van de wethouder. In 85% procent van de gebeurtenissen was sprake van een instrumentele bedreiging waarbij de dader zich in zijn dagelijks leven geraakt voelde door een besluit en een concreet resultaat wilde bereiken met zijn bedreiging. In 15% van de gevallen betrof het een expressieve bedreiging waarbij de dader zich vooral emotioneel wilde uiten. Ruim 66% van de bedreigingen is geuit door eenlingen.
Typeringen in de omgang met bedreigingen
Een eerste analyse van de data heeft geleid tot vier typen van omgang met bedreigingen.
Type 1: Emotioneel en strijdlustig
De wethouders die worden geassocieerd met dit type gaan onmiddellijk op zoek naar mogelijkheden om de bedreigende situatie te veranderen of onder controle te brengen. Ze voelen zich strijdlustig en gaan graag de confrontatie met de dader aan. Ze bespreken de bedreiging met mensen die ze vertrouwen. Hierbij worden emoties genoemd als boosheid, frustratie, machteloosheid, opwinding en verontwaardiging. Praktische acties worden ondernomen om de emoties te controleren en te verminderen. Het werk wordt gezien als een roeping en de lijn tussen werk en privé is dun. Deze wethouders willen een bijdrage leveren aan de samenleving en dicht bij de mensen staan. Zij maken zich zorgen over de impact van bedreigingen op het imago van het openbaar bestuur. Ze zijn zich terdege bewust van de eigen rol in de beeldvorming, bijvoorbeeld door de toonzetting in het raadsdebat.
Type 2: Gebalanceerd en rationeel
De wethouders die geassocieerd worden met dit type zijn op zoek naar een balans tussen de gebeurtenis en hun eigen emoties en gevoelens. Zwijgen over een bedreiging is voor deze wethouders geen optie maar praten over de bedreiging is voor de meesten een procesmatige aangelegenheid waarbij weinig ruimte is voor emotie. Het wethouderschap wordt gezien als een baan en er is een duidelijke grens tussen werk en privé. Op het moment dat het gezin betrokken raakt bij de bedreiging, wordt bij deze groep de grens overschreden. De gebeurtenis wordt gemeld bij de burgemeester en de politie maar ook in het college. Dat laatste gremium is belangrijk omdat collegiaal bestuur bescherming, hulp en advies kan bieden en de effecten van een bedreiging helpt neutraliseren. Deze wethouders nemen tijd om dingen op een rijtje te zetten. Afleiding wordt gevonden in sport of muziek.
Type 3: Relativerend en berustend
Ook de wethouders die worden geassocieerd met dit type nemen tijd om dingen op een rijtje te zetten. Zij proberen de situatie te relativeren en zich erbij neer te leggen want “het hoort er zo’n beetje bij tegenwoordig”. In sommige gevallen lijkt ontkenning van de situatie een (tijdelijke) strategie. Mogelijk speelt angst om de controle over de situatie te verliezen daarbij een rol en ook de zorg om het gezin speelt hen parten. Enkele wethouders die geassocieerd worden met dit type geloven dat de situatie zich vroeg of laat wel zal oplossen. Dat wil niet zeggen dat er niet wordt gezocht naar een oplossing maar dan doet deze groep vooral op eigen kracht. Deze wethouders trekken zich terug in het werk.
Type 4: Kwetsbaar en bedachtzaam
Het verlies van controle maakt onzeker en kwetsbaar. Dit gevoel overheerst bij de wethouders die worden geassocieerd met dit type. Deze groep is zich bewust van het effect van de bedreiging op het eigen handelen. De situatie wordt daarom met anderen besproken en wikken en wegen over een besluit is voor deze wethouders geen schande. Sociale steun is voor hen van groot belang. Datzelfde geldt voor steun vanuit de gemeenteraad. Als er al sprake is van terughoudendheid in het delen van de bedreiging dan speelt mogelijke reputatieschade daarbij een rol. Ook hier is de zorg om het gezin een thema.