Lokale bestuurders worden steeds vaker bedreigd, vooral via sociale media
Een op de drie lokale bestuurders heeft te maken met agressie, intimidatie, bedreiging of geweld. Dat is in zes jaar een toename van twaalf procent. Het ‘Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur’ wil het fenomeen beter bespreekbaar maken.
Zeg tegen het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur niet dat het recente bezoek van boeren aan de deur van D66-voorman Rob Jetten klein bier is op de schaal van intimidaties, bedreigingen en geweld. “Het lijkt een sympathiek gebaar dat verder niets voorstelt”, zegt Joyce Langenacker, burgemeester van Ouder-Amstel. “Maar het kan onder je huid kruipen. Je weet dat ze je een volgende keer ook weten te vinden.”
Nog zoiets. Een wethouder die naar bed gaat, het licht uitdoet en dan op zijn telefoon de tekst ‘welterusten’ ziet opflitsen. “Zoiets kan zeer ingrijpend zijn”, zegt wethouder Jan ten Kate van de gemeente Hardenberg. “Je weet dat je in de gaten wordt gehouden. Het maakt je alert, je hoort elk geluidje. Het beïnvloedt je functioneren en je werkplezier.”
Het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur staat lokale politici bij die met agressie, bedreigingen en geweld te maken hebben. Daarvoor hoeven burgemeesters, wethouders en gemeenteraadsleden geen ernstige doodsbedreigingen te ontvangen. “Ernstig is in dit verband een relatief begrip”, zegt Jan Ten Kate.
Om te onderstrepen dat het team klaarstaat voor alle lokale bestuurders die zich op een of andere wijze geïntimideerd voelen, heeft het een drie man sterke delegatie afgevaardigd: burgemeester Joyce Langenacker, wethouder Jan ten Kate en Jeroen van Gool, directeur van de Wethoudersvereniging.
Verbale agressie, bedreigingen en fysiek geweld
Voor het team is er in principe werk genoeg, zo blijkt uit de onlangs gepubliceerde Monitor Integriteit en Veiligheid 2020. Het percentage bestuurders van gemeenten, provincies en waterschappen dat te maken kreeg met een vorm van agressie of geweld steeg de laatste zes jaar van 23 tot 35 procent. Vaak betrof het verbale agressie, maar ook het aantal bedreigingen en intimidaties nam toe: van 10 naar 16 procent. De gevallen waarbij het tot fysiek geweld kwam, bleven stabiel op 2 procent.
Het Ondersteuningsteam wil het fenomeen beter bespreekbaar maken, zegt Langenacker. De indruk bestaat dat veel bestuurders hun gevoelens opzij duwen om niet aangemerkt te worden als slap. “Maar intimidatie en bedreiging zijn geen normaal onderdeel van het werk. Je hoeft je er niet voor te schamen als je er last van hebt.”
Een op de twee burgemeesters en wethouders zijn slachtoffer, zegt Van Gool van de Wethoudersvereniging. De ernstige doodsbedreigingen aan het adres van burgemeester Jos Wienen van Haarlem, naar verluidt vanwege zijn aanpak van criminaliteit, staan nog vers in het geheugen gegrift. Vorig jaar kreeg hij maandenlang uitgebreide persoonlijke bewaking en kon hij niet in zijn eigen woning verblijven.
Overspannen
De bewaking van Wienen is inmiddels opgeheven en hij is nog steeds in functie. Maar dat gaat niet voor iedereen op. Van Gool weet dat bedreigingen bij diverse bestuurders hebben geleid tot overspannenheid en zelfs vertrek uit het vak. Precieze cijfers ontbreken.
In het verleden werden bestuurders ook op vervelende wijze benaderd door boze of verwarde burgers en mensen die zich onheus behandeld voelden of een besluit wilden afdwingen. Maar door de sociale media gebeurt dat tegenwoordig sneller en directer. Dat maakt bestuurders kwetsbaarder, meent Langenacker.
Het Ondersteuningsteam biedt de getroffen bestuurders allereerst een luisterend oor. Zo nodig verwijzen ze door naar professionele hulpverleners. In 2019 stond het team een vijftigtal lokale politici bij. Het team beschikt over ongeveer dertig bestuurders die allen ervaring hebben met agressie en intimidatie. Langenacker en Ten Kate willen niet te veel ingaan op hun eigen zaken.
Toen ze wethouder in Haarlem was, ging volgens Langenacker bij de buren een tegel door de ruiten, die vrijwel zeker voor haar was bedoeld. Ten Kate houdt het erop dat zijn functie weerslag had op het doen en laten van gezinsleden. “Gezinsleden zijn vaak ongewild lijdend voorwerp”, bevestigt Van Gool. Hij herinnert zich een wethouder die de boodschap kreeg een bepaald besluit te nemen: “Anders ben jij niet degene die je kind uit school haalt, maar dan doe ik het.” Van Gool: “Kun je je voorstellen wat dat bij die wethouders thuis teweegbrengt?”
De bereidheid om van dit soort dreigementen aangifte te doen, is volgens Van Gool laag. Argumenten daarvoor zijn dat de politie er niets mee doet en ‘dat je niet moet wrijven in een vlek’. Hij wijst echter op een duidelijke afspraak dat justitie steevast onderzoek doet. “Als je dit laat lopen, is het hek van de dam. Dat ondermijnt de democratie. Aangifte doen is dus superbelangrijk.”
Langenacker vult aan: “Behalve het geven van persoonlijke steun willen we ervoor zorgen dat het openbaar bestuur integer blijft. We hebben een fantastisch vak en moeten ervoor waken dat het de verkeerde mensen aantrekt.”
Lees ook:
‘Een dag niet bedreigd, is een dag niet gewerkt’
De best beveiligde man van Nederland ging op bezoek bij de meest bedreigde. Koning Willem-Alexander ontmoette de geplaagde burgemeester.
Burgemeester Jos Wienen wijkt niet voor geweld en intimidatie
De inwoners van Haarlem waren het zat dat hun burgemeester Jos Wienen zo ernstig bedreigd werd dat hij moest onderduiken. Vele honderden mensen gaven gehoor aan de oproep om in het centrum van de stad hun steun te betuigen aan Wienen.